OTOP นวัตวิถี ครั้งนี้ ไปร่วมสุข ร่วมวิถี ร่วมสมัย (Happiness Oriented) ณ ซับจำปา อ.ท่าหลวง จ.ลพบุรี เมืองโบราณยุคทวาราวดี มีคูน้ำกว้างลึก มีคันดินกำแพงสูงล้อมเมือง และมีผังเมืองเป็นรูปวงกลมรีคล้ายรูปหัวใจ

'เมืองโบราณซับจำปา' ถูกค้นพบโดยบังเอิญ ในปี พ.ศ. 2513 ขณะชาวไร่ข้าวโพดประสบปัญหาตั๊กแตน ปาทังก้า นับล้านตัวบุกโจมตีไร่ข้าวโพดพังเสียหาย แม้แต่กางเกงยีนส์ก็ไม่เหลือซาก

กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ จึงส่งเครื่องบินและหน่วยปราบศัตรูพืชมาช่วย พร้อมถ่ายภาพทางอากาศ แล้วได้พบกับผืนดินรูปทรงประหลาด มีคูน้ำ-คันดินเหมือนแนวกำแพงเมืองลึกลงกว่า 10 เมตร คล้ายรูปหัวใจคว่ำ

ซับจำปามีความเก่าแก่ที่มีอายุเก่าแก่กว่า 3,000 ปี เนื่องจากขุดค้นพบซากโบราณของกรมศิลปากร เช่น หลักศิลาจารึก แท่นหิน 8 เหลี่ยม เศียรพระพุทธรูป เครื่องประดับจากหินและหอยมือเสือ ภาชนะดินเผาลายเชือกทาบ เครื่องมือเครื่องใช้ในยุคสำริด ยุคเหล็ก และตราสัญลักษณ์ สุริยันจันทรา ซึ่งสามารถศึกษาประวัตศาสตร์เหล่านี้ได้ใน ‘พิพิธภัณฑ์ซับจำปา’ ทุกวันตั้งแต่ 8.30 – 16.30 น.

ใกล้กับเมืองโบราณซับจำปามา มาต่อกันด้วยเส้นทางศึกษาธรรมชาติ ‘ป่าจำปีสิรินธร’ ป่าดิบที่ราบต่ำผืนสุดท้ายในภาคกลาง ที่พื้นป่ามีความชื้น มีธารน้ำไหลจากตาน้ำตลอดทั้งปี

มีไฮไลท์คือ 'จำปีสิรินธร' พืชถิ่นชนิดเดียวของไทย และหนึ่งเดียวในโลก ที่ให้ร่มเงาบนพื้นที่ป่า 148 ไร่ ลำต้นมีความสูง 15-25 เมตร โคนลำต้นมีเส้นผ่าศูนย์กลางราว 1 เมตร กลีบดอกมีสีเหลืองอ่อน พร้อมชมพรรณไม้ชนิดอื่นๆ ตลอดเล้นทาง

ภาพจาก: องค์การสวนพฤกษศาสตร์

ภาพจาก: องค์การสวนพฤกษศาสตร์

แล้วแวะชิม แวะชมวิถีชุมชน 'การกวนกระยาสารท' ขนมมงคลจากธัญพืช มักทำกันช่วงสารทไทยในพิธีบุญเดือนสิบ สืบทอดกันแต่โบราณ

แม่เล็ก หนี่งในผู้ผลิต เผยเคล็ดลับความอร่อย ว่าต้องคัดเลือกวัตถุดิบเกรดดี กวนในกระทะใบใหญ่ และใช้เตาฟืน

เริ่มจากนำกะทิสดเคี่ยวกับน้ำตาลมะพร้าวจนเคล้ากันเป็นเนื้อเดียวกัน ใส่แบะแซแล้วเคี่ยวต่อจนเหนียวเป็นยางตูม แล้วใส่ถั่วลิสง ข้าวตอก ข้าวเม่า งาขาว ซึ่งแต่ละกระทะต้องใช้ไม้พายช่วยกันเคี่ยวถึง 3 คน

ด้านสำรับอาหารถิ่น พี่บังอร แม่ครัวใหญ่เล่าว่า เราเน้นผักปลอดสาร ที่ปลูกกันเองในหมู่บ้าน เช่น 'น้ำพริกน้ำปลาหวานสะเดา แกงเลียง และห่อหมกใบยอเนื้อปลาช่อน'

ส่วนกล้วยที่ปลูกกันทั้งหมู่บ้านก็นิยมนำมาทำอาหาร ไม่ว่าจะเป็นการใช้หยวกกล้วยทำ 'แกงเผ็ดไก่' หรือ 'ทอดมันหัวปลี' ยิ่งผสานกับ เครื่องแกงที่ตำสด รสเป็นเอกลักษณ์ ยิ่งอร่อยจนต้องขออีกจาน

สำหรับของฝากโอทอปนวัตวิถี ก็มีตั้งแต่ 'กระยาสารทแม่มณี' ยอดขายดีเป็นพิเศษในช่วงเทศกาลสารทต่างๆ เช่น สารทพวน สารทลาว สารทไทย

'ข้าวต้มลูกโยน' คือขนมข้าวต้มมัดแต่เปลี่ยนใช้ใบมะพร้าวอ่อน หรือใบลานมาห่อเป็นลูกๆ 'หน่อไม้ฝรั่ง' เกษตรปลอดสารของชุมชน ไปจนถึง 'เสื้อผ้าทอพื้นเมือง'

ซับจำปา ดินแดนแห่งธรรมชาติ ผสานกลิ่นอายยุคทวาราวดี