บ้านพรานโคกทะเล หรือบ้านเขาสมอคอน หมู่ 5 อ.ท่าวุ้ง จ.ลพบุรี มีเทือกเขาสมอคอนแนวยาวครอบคลุมพื้นที่ 1000 กว่าไร่ บ้านสมอเป็นเทือกเขาหินปูน เป็นภูเขาเตี้ยๆ หลายๆ ลูก ตั้งอยู่ท่ามกลางพื้นที่ราบลุ่ม

บ้านพรานโคกทะเล มีเรื่องเล่าเกี่ยวกับหนุมาน กำเนิดต้นสมุนไพร เมื่อครั้งพระลักษณ์ต้องหอกโมกขศักดิ์ของกุมภกรรณ์ หนุมานทหารเอก ขันอาสาไปต้องเหาะไปหา “ต้นสังกรณี และตรีชวา” จากเขาสรรพยา (เชื่อกันว่าคือเขาสรรพยา จังหวัดชัยนาทในปัจจุบัน) มารักษาพระลักษณ์ให้ทันก่อนตะวันรุ่ง เมื่อไปถึงไม่รู้ว่าเป็นพืชต้นไหน จึงใช้หางเกี่ยวกระหวัดยกมาทั้งภูเขามาทั้งลูก ระหว่างทางไปเมืองลพบุรีที่กำลังเกิดไฟไหม้ เห็นแสงสว่าง

หนุมานจึงถอนต้นสังกรณีตรีชวาไปช่วยพระลักษณ์ โดยทิ้งภูเขาลงยังแผ่นดินแห่งนี้ เศษหินเศษดินที่มีรากสมุนไพรติดอยู่ก็ตกหล่นกลายเป็น “เขาสมอคอน” ปัจจุบันเทือกเขาสมอคอน อุดมสมบูรณ์ไปด้วยต้นสมุนไพรนานาชนิด และเป็นดินแดนแห่งพืชสมุนไพรไทยที่สำคัญแห่งหนึ่ง ซึ่งชุมชนชาวบ้านต่างเคารพในแผ่นดินเกิด จัดตั้งชมรมบ้านสมุนไพรพรานไพร เพื่ออนุรักษ์ศึกษาและเผยแพร่ องค์ความรู้เรื่องสมุนไพรไทย ที่ได้สืบทอดวิชาความรู้ภูมิปัญญาจากปู่ย่าตายาย ซึ่งบรรพบุรุษได้เรียนรู้จากตำราของหลวงผ่อง วัดถ้ำตะโก เมื่อ 40 กว่าปีที่แล้ว ซึ่งกุมเคล็ดลับตำราโบราณไว้มากมาย

วัดถํ้าตะโก พุทธโสภา ที่หากมองจากมุมไกลจะเห็นเป็นพระเจดีย์เด่นสง่าบนยอดเขา คือ พระเจดีย์ทรงเรือมรรคสัจจ์ ซึ่งตั้งอยู่บนเรือสำเภา ที่นี่คือวัดถ้ำตะโก ซึ่งเป็นวัดเก่าแก่ตั้งอยู่บริเวณเทือกเขาสมอ มีตำนานเรื่องเล่าที่หนุมานเกี่ยวกับแหล่งกำเนิดต้นสมุนไพรไทยที่ขึ้นเป็นธรรมชาติมากมาย วัดถํ้าตะโกพุทธโสภา เดิมมีต้นตะโกต้นสมุนไพรขนาดใหญ่ตั้งอยู่บริเวณหน้าถ้ำ

ทางขึ้นเขามีป้ายเด่นชัดว่า “ประตูสังกัสนคร” เป็นป้ายหินทรายเสมือนเป็นประตูสู่เมืองในอดีตกาล สังกัสนคร เป็นชื่อเมืองที่ยิ่งใหญ่มีพระพุทธศาสนาเจริญรุ่งเรือง ตามประวัติศาสตร์อินเดียทางพราหมณ์ถือว่า สังกัสสะเป็นเมืองศักดิ์สิทธิ์แห่งหนึ่ง ซึ่งปรากฎในคัมภีร์รามายณะ ต้นปีบ

บริเวณทางขึ้นเทือกเขาสมอคอนเป็นเส้นทางเดินเขาเพื่อค้นหาสมุนไพรตามตำนาน เช่นต้นตะโก ใช้ผลสุกสามารถย้อมแผล ส่วนเปลือกใช้เป็นส่วนผสมทำยา ต้นหนอนตายยาก ต้นดาวดึงส์ ต้นสลัดได คล้ายต้นกระบองเพชร ยางสลัดไดมีพิษ หากรับประทานเข้าไปจะมึนเมา ท้องร่วง แพทย์โบราณใช้สลัดไดเป็นเครื่องยาระบาย ขับเสมหะ เท้ายายม่อมหัว เป็นไม้ลงหัวจำพวกเดียวกับบุก ใช้กับคนไข้ที่เบื่ออาหาร อ่อนเพลียรับประทานแล้วทำให้เกิดกำลัง ชุ่มชื่นใจ

หากจะเดินผ่านศาลาเปรียญเก่าอายุราวเกือบ 100 ปี ควรเดินชมภาพวาดสีน้ำมันฝีมือเก่าแก่ของศิลปินจิตรกรชาวไทย เหม เวชกร ที่จากโลกไปกว่าสามทศวรรษ ภาพวาดเก่าๆ กว่า 50 ภาพเป็นภาพพุทธประวัติของพระพุทธเจ้า แขวนเรียงรายที่ผนังรอบศาลาเปรียญเก่าแก่ ซึ่งอีกไม่นานทางกรมศิลปากรจะมาบูรณะ ก่อนจะชำรุดหรือสูญหาย

บริเวณด้านหน้าสามารถเข้าสักการะ องค์จำลองพระพุทธสราจารย์เพา พุทธสโร ผู้ก่อตั้งวัดถ้ำตะโก ซึ่งท่านเป็นพระสายปฏิบัติต้นตำรับมหานิกายแปลงปฏิบัติแบบธรรมยุติ และพระพุทธศรีสุวัฒนบดี ซึ่งสมเด็จพระสังฆราชองค์ก่อนประทานชื่อให้ประดิษฐานบนศาลาวิมลสุตาภรณ์เนื่องในวโรกาส10 พรรษากาลสมเด็จพระสังฆราช

หากเดินเข้าไปด้านในจะเห็นองค์พระพุทธจุฑามณี โดดเด่นอยู่บนตึก ซึ่งได้สร้างถวายพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว

เมื่อมาถึงถิ่นแหล่งกำเนิดต้นสมุนไพร เทือกเขาสมอคอน ทางผู้ใหญ่บ้านพรานไพร เปิดบ้านต้อนรับนักท่องเที่ยวที่สนใจดูแลสุขภาพ ผู้ใหญ่บ้านวันเพ็ญ อิ่มพู ทายาทรุ่นที่ 4 ที่สืบทอดวิขาความรู้ภูมิปัญญาจากบรรพบุรุษเรื่องสมุนไพรไทย และสะสมตำราสูตรโบราณ พร้อมปลูกเพาะต้นสมุนไพรไทยโบราณจากเรื่องเล่าของหนุมานไว้มากมาย เช่นต้นสังกรณี ตรีชวา หนุมานนั่งแท่น หนุมานประสายกาย พญาวานร ทองพันชั่ง หัวใจทศกัณฑ์ หรืออังกาบหนู ที่กำลังเป็นที่ต้องการเพื่อรักษาต้านโรคมะเร็ง หลังจากสนุกกับการเดินชมสมุนไพรโบราณต่างๆ แล้ว ก็เชิญร่วมกิจกรรม DIY ทำน้ำดื่มเพื่อสุขภาพ

รางจืดเป็นสมุนไพรรสเย็น มีประโยชน์และสรรพคุณมากมาย แก้ร้อนใน ช่วยขจัดล้างพิษที่ตกค้างในร่างกาย ลดระดับน้ำตาลในเลือด ควบคุมเบาหวานและความดัน ต่อต้านอนุมูลอิสระ และยังลดอาการเมาค้างจากการดื่มสุราได้ดีอีกด้วย ส่วนใบเตยหอม มีสรรพคุณช่วยบำรุงหัวใจ ลดอาการกระหายน้ำ และยังเพิ่มรสชาติหอมหวาน วิธีทำง่ายๆ เก็บใบรางจืด เราจะเลือกเด็ดเฉพาะยอดอ่อน ล้างให้สะอาดผึ่งลมสักพัก หั่นชิ้นเล็กๆ แล้วไปคั่วหรืออบด้วยไฟอ่อน แค่นี้เอง เทคนิคการคั่วหรืออบ เปิดไฟอ่อน คั่วๆ คนเบาๆ เพื่อให้เกิดการระเหยของน้ำก็จะเป็นใบชาแห้ง ทิ้งไว้เย็นสักพัก ก็พร้อมชงใส่กาดื่มเป็นชารางจืด เพื่อสุขภาพ

ตลาดเด็กวัด เกิดจากการรวมกลุ่มสตรีบ้านเขาสมอคอน และเด็กนักเรียนที่วัดถ้ำตะโก โดยพระอาจารย์ อภิชาต อภิชาโต เจ้าอาวาสวัดถ้ำตะโก องค์ปัจจุบันร่วมสนับสนุน ดำริให้จัดสรรพื้นที่เป็นศูนย์รวมให้ชุมชนได้พื้นที่จัดกิจกรรมเป็นศูนย์การแลกเปลี่ยนความรู้ที่กลุ่มสตรีได้พัฒนาผลิตภัณฑ์งานฝีมือจากชุมชนและนักเรียนที่ใช้เวลาว่าง

ทั้งยังเป็นตลาดไว้จัดจำหน่ายอีกด้วย ตลาดเด็กวัดเปิดบริการทุกวัน ประมาณ 16.00 น จะคึกคักมากเป็นพิเศษในวันเสาร์อาทิตย์ ซึ่งจะมีกลุ่มนักท่องเที่ยวจากต่างถิ่น มาเที่ยววัดถ้ำตะโก และมาเดินตลาดมาชิมขนมพื้นบ้าน อิ่มอาหารท้องถิ่นกันอย่างเพลิดเพลิน